Przejdź do zawartości

Ramsay MacDonald

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ramsay MacDonald
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

James Ramsay MacDonald

Data i miejsce urodzenia

12 października 1866
Lossiemouth

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1937
Atlantyk

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 22 stycznia 1924
do 4 listopada 1924

Przynależność polityczna

Partia Pracy

Poprzednik

Stanley Baldwin

Następca

Stanley Baldwin

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 5 czerwca 1929
do 7 czerwca 1935

Przynależność polityczna

Partia Pracy, od 1931 Narodowa Partia Pracy

Poprzednik

Stanley Baldwin

Następca

Stanley Baldwin

podpis

James Ramsay MacDonald (ur. 12 października 1866 w Lossiemouth, Morayshire, Szkocja, zm. 9 listopada 1937 podczas rejsu statkiem Reina del Pacifico na Oceanie Atlantyckim) – brytyjski polityk szkockiego pochodzenia, premier Wielkiej Brytanii w latach 1924 oraz 1929–1935. Przewodził mniejszościowemu rządowi Partii Pracy, który załamał się wobec wielkiego kryzysu. Od 1931 r. MacDonald stał na czele tzw. rządu narodowego składającego się z konserwatystów, liberałów i kilku laburzystów. Wszedł też do kolejnego rządu premiera Baldwina.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata życia

[edytuj | edytuj kod]

Przyszły premier był nieślubnym synem szkockiego rolnika Johna Macdonalda i Anne Ramsay[1]. Podstawowe wykształcenie odebrał we Free Church of Scotland School w Lossiemouth. Od 1875 r. kształcił się w szkole parafialnej w Drainie. W latach 1881–1885 był nauczycielem w tej szkole. Następnie rozpoczął pracę w Bristolu. Tam wstąpił do Federacji Demokratycznej, która wkrótce przekształciła się w Federację Socjaldemokratyczną(inne języki). Pod koniec 1885 r. powrócił na krótko do Lossiemouth, ale na początku 1886 r. wyjechał do Londynu. Tam początkowo nie mógł znaleźć pracy. Kontynuował nadal swoją działalność w organizacjach socjalistycznych.

Interesował się polityką rządu w sprawach szkockich. W 1888 r. brał udział w tworzeniu London General Committee of Scottish Home Rule Association. Po 1890 r. wycofał się z aktywnego uczestnictwa w pracach komitetu, ale pozostał zwolennikiem wprowadzenia w Szkocji rządów domowych. W tym czasie MacDonald uczęszczał na wieczorowe kursy fizyki, botaniki, rolnictwa i matematyki w Birkbeck Literary and Scientific Institution, jednak nagłe pogorszenie się jego stanu zdrowia uniemożliwiło mu przystąpienie do egzaminów.

W 1888 r. MacDonald został prywatnym sekretarzem Thomasa Lougha(inne języki), późniejszego liberalnego deputowanego do Izby Gmin. MacDonald pracował u niego do 1892 r., następnie został dziennikarzem. Przez krótki czas był członkiem Towarzystwa Fabiańskiego oraz wykładowcą w London School of Economics.

Początki kariery politycznej

[edytuj | edytuj kod]

W maju 1894 r. wstąpił do utworzonej rok wcześniej Niezależnej Partii Pracy(inne języki) (ILP). W 1895 r. wystartował z jej ramienia w wyborach parlamentarnych, ale poniósł porażkę. Brakiem sukcesu zakończył się również jego start w wyborach 1900 r. W 1900 r. został pierwszym sekretarzem Labour Representation Committee(inne języki) (LRC). W tym czasie wiele podróżował. Odwiedził m.in. Kanadę i Stany Zjednoczone w 1897 r., Związek Południowej Afryki w 1902 r., Australię i Nową Zelandię w 1906 r., oraz kilkukrotnie Indie.

W 1906 r. LRC zmienił nazwę na Partię Pracy i wchłonął w swoje szeregi ILP. W tym samym roku MacDonald wreszcie dostał się do Izby Gmin, wygrywając wybory w okręgu Leicester. Nieliczna grupa parlamentarzystów Partii Pracy popierała liberalne gabinety. MacDonald rychło stał się liderem lewego skrzydła partii, nawołującego do odcięcia się od polityki Partii Liberalnej. W 1911 r. MacDonald został przewodniczącym Parlamentarnej Partii Pracy. W 1914 r. poparł rząd w sprawie przystąpienia Wielkiej Brytanii do I wojny światowej.

MacDonald przegrał wybory parlamentarne w 1918 r. i przez kolejne 4 lata pozostawał poza Izbą Gmin. Do parlamentu powrócił w 1922 r., wygrywając wybory w okręgu Aberavon. W tym samym roku został wybrany liderem Partii Pracy. W tym czasie, wobec kryzysu w szeregach Partii Liberalnej, laburzyści stali się główną opozycją parlamentarną. W grudniu 1923 r. odbyły się przedterminowe wybory, które wprawdzie wygrała Partia Konserwatywna, ale nie uzyskała większości w Izbie Gmin. W styczniu 1924 r. rząd Stanleya Baldwina otrzymał od izby wotum nieufności i podał się do dymisji. Nowym premierem został dotychczasowy lider opozycji, Ramsay MacDonald.

Pierwszy raz na stanowisku premiera

[edytuj | edytuj kod]

Równocześnie z objęciem stanowiska premiera MacDonald został przewodniczącym Izby Gmin (stanowisko ministerialne, nie mylić ze speakerem) i ministrem spraw zagranicznych. W marcu 1924 r., mimo sprzeciwu ze strony Admiralicji, zadecydował o zakończeniu budowy bazy wojskowej w Singapurze. W czerwcu odbyła się w Londynie konferencja państw alianckich z czasów I wojny, na której opracowano nowy plan spłat reparacji wojennych oraz podjęto decyzje w sprawie francuskiej okupacji Zagłębia Ruhry. Wkrótce podpisano brytyjsko-niemiecki traktat handlowy.

Rząd brytyjski nawiązał również bliższe kontakty ze Związkiem Radzieckim, przede wszystkim poprzez uznanie tego państwa. W lutym 1924 r. rozpoczęły się negocjacje brytyjsko-radzieckiego traktatu handlowego. Negocjacje te spotkały się ze sprzeciwem zarówno konserwatystów, jak i liberałów. Stały się też jedną z przyczyn upadku pierwszego laburzystowskiego rządu.

25 października 1924, na cztery dni przez przyspieszonymi wyborami parlamentarnymi, w konserwatywnym Daily Mail ukazał się tzw. „list Zinowjewa” (Zinoviev Letter), adresowany do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, który nawoływał partię do zwiększenia agitacji w Wielkiej Brytanii, zwłaszcza w siłach zbrojnych. Konserwatyści wykorzystali to do kampanii przeciwko brytyjsko-radzieckiemu traktatowi handlowemu z 8 sierpnia, który ich zdaniem był furtką dla radzieckich wpływów w brytyjskim ruchu robotniczym. Wybory zakończyły się lawinowym zwycięstwem konserwatystów i Partia Pracy ponownie przeszła do opozycji.

Drugi rząd

[edytuj | edytuj kod]

Stabilna większość, jaką cieszył się po wyborach rząd Baldwina, pozwoliła mu przetrwać do końca kadencji w 1929 r. Zorganizowane w maju tego roku wybory parlamentarne zakończyły się zwycięstwem Partii Pracy, która uzyskała 288 mandatów, wobec 260 mandatów Partii Konserwatywnej i 59 Partii Liberalnej. MacDonald zmienił podczas tych wyborów okręg wyborczy na Seaham i stanął po raz drugi na czele mniejszościowego laburzystowskiego rządu, który cieszył się jeszcze poparciem liberałów.

Ponieważ Partia Pracy dysponowała tym razem stabilniejszą większością w parlamencie niż w 1924 r., udało jej się przegłosować kilka ustaw z zakresu bezpieczeństwa socjalnego – Old Age Pensions Act oraz Unemployment Insurance Act. MacDonald zorganizował również spotkanie z liderami Indyjskiego Kongresu Narodowego, na którym obiecał większą autonomię Indii. W kwietniu 1930 r. negocjował ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią traktat dotyczący ograniczenia zbrojeń na morzu.

Laburzystowski rząd nie poradził sobie jednak z narastającym od 1929 r. światowym kryzysem ekonomicznym. Rząd uległ presji bankierów i zastosował operację deflacyjną, zmierzającą do drastycznych cięć wynagrodzeń urzędników państwowych, zasiłków dla bezrobotnych oraz do wprowadzenia „Means Test”, który miał określać sytuację finansową całej rodziny osoby bezrobotnej, której do otrzymania zasiłku wystarczał do tej pory sam fakt bycia bez pracy. Cięcia nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Obniżka żołdu dla marynarzy wywołała niezadowolenie w Royal Navy, co zostało zinterpretowane jako symptom upadku wiarygodności gospodarki brytyjskiej. Zagraniczni posiadacze funtów szybko wycofali swoje fundusze z City of London, zmuszając rząd do rezygnacji z parytetu złota i funta.

Ramsay MacDonald w latach 30.

Narastający kryzys i konflikt wewnątrz rządu na tle dalszych cięć spowodował, że 24 sierpnia 1931 r. MacDonald podał się do dymisji, po czym rozpoczął negocjacje z konserwatystami i liberałami dotyczące powołania rządu narodowego. Negocjacje zakończyły się sukcesem i MacDonald pozostał premierem, ale za sojusz z Partią Konserwatywną i Partią Liberalną został usunięty z Partii Pracy, która przeszła do opozycji. Razem z MacDonaldem do rządu narodowego przeszli kanclerz skarbu Philip Snowden oraz minister ds. dominiów James Henry Thomas, którzy założyli Narodową Partię Pracy(inne języki).

Rząd narodowy

[edytuj | edytuj kod]

Mimo braku poparcia dla rządu narodowego ze strony środowisk laburzystowskich wybory parlamentarne 1931 r. zakończyły się sukcesem stronników rządu narodowego (uzyskali oni 554 miejsca, w tym 470 dla konserwatystów, 68 dla liberałów i 13 dla narodowych laburzystów), wobec zaledwie 52 miejsc dla Partii Pracy. MacDonald stał na czele rządu, który dysponował największym w historii Wielkiej Brytanii zapleczem parlamentarnym. Był jednak uzależniony od Partii Konserwatywnej, która stanowiła większość rządowego zaplecza. Konserwatyści obsadzili też najważniejsze stanowiska rządowe.

W tym czasie MacDonald skoncentrował się na polityce zagranicznej. W 1932 r. uczestniczył w dwóch konferencjach międzynarodowych – rozbrojeniowej w Genewie oraz konferencji w Lozannie, dotyczącej niemieckich reparacji wojennych.

Pomiędzy 1933 a 1934 r. pogorszył się stan zdrowia MacDonalda. W maju 1935 r. zrezygnował ze stanowiska premiera, które przekazał Stanleyowi Baldwinowi. Sam został Lordem Przewodniczącym Rady. Podczas wyborów 1935 r. MacDonald przegrał w swoim okręgu z kandydatem Partii Pracy, Emmanuelem Shinwellem. Do Izby Gmin powrócił już w 1936 r. z okręgu Combined Scottish Universities, ale pogarszający się stan zdrowia nie pozwolił mu na działalność polityczną. MacDonald zmarł podczas podróży morskiej 9 listopada 1937 r.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W 1896 r. poślubił Margaret Gladstone(inne języki). MacDonald miał z nią sześcioro dzieci, w tym przyszłego polityka i ministra Malcolma oraz Ishbel MacDonald(inne języki). Przyszły premier ciężko przeżył śmierć żony w 1911 r., pozostał wdowcem.

Gabinety Ramsaya MacDonalda

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy gabinet, styczeń – listopad 1924

[edytuj | edytuj kod]

Drugi gabinet, czerwiec 1929 – sierpień 1931

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Drugi rząd Ramsaya MacDonalda.

Zmiany

  • czerwiec [1930 r. – James Henry Thomas zastępuje lorda Passfielda na stanowisku ministra ds. dominiów, Vernon Hartshorn zastępuje Thomasa na stanowisku lorda tajnej pieczęci, Christopher Addison zastępuje Noela Buxtona na stanowisku ministra rolnictwa i rybołówstwa
  • październik 1930 r. – lord Amulree zastępuje lorda Thomsona na stanowisku ministra lotnictwa
  • marzec 1931 r. – Hastings Lees-Smith zastępuje Charlesa Trevelyana na stanowisku przewodniczącego Rady Edukacji, Thomas Johnston zastępuje Vernona Hartshorna na stanowisku lorda tajnej pieczęci, Herbert Morrison wchodzi w skład gabinetu jako minister transportu

Gabinet narodowy, sierpień 1931 – maj 1935

[edytuj | edytuj kod]

Zmiany

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • The Socialist Movement, 1911
  • Labour and Peace, 1912
  • Parliament and Revolution, 1919
  • Foreign Policy of the Labour Party, 1923
  • Margaret Ethel MacDonald, 1924

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. David Marquand, Ramsay MacDonald, s. 4–5.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jane Cox, A Singular Marriage: a Labour Love Story in Letters and Diaries (of Ramsay and Margaret MacDonald), Harrap, Londyn, 1988
  • Lord Elton, The Life of James Ramsay MacDonald, 1939
  • Bernard Barker (red.), Ramsay MacDonald’s Political Writings, Allen Lane, Londyn, 1972
  • David Marquand, Ramsay MacDonald, Jonathan Cape, Londyn, 1977

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]