Przejdź do zawartości

Oklahoma

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oklahoma
State of Oklahoma
stan
46. stan od 16 listopada 1907
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Labor omnia vincit
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Oklahoma City

Kod ISO 3166-2

US-OK

Gubernator

Kevin Stitt (R)

Powierzchnia

181 037 km²[1]

Populacja (2022)
• liczba ludności


4 019 800

• gęstość

22,6 os./km²

Strefa czasowa

UTC-06:00

Języki urzędowe

de iure brak
de facto angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Strona internetowa
Obszar metropolitalny Oklahoma City obejmuje ponad 1,4 mln mieszkańców[2].

Oklahoma (wymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/) – stan w Stanach Zjednoczonych leżący w środku południowej części kraju. Graniczy od północy ze stanami Kansas i Kolorado, od wschodu ze stanami Missouri i Arkansas, od południa z Teksasem, od zachodu z Nowym Meksykiem.

Na terenie stanu dominują rozległe, równinne wyżyny. Równina wznosi się w kierunku zachodnim. Na wschodzie występują niewysokie pasma górskie, znane jako Kraina Ozark, z wyodrębnionym klimatem, także kulturowym.

Oklahoma zajmuje wysokie miejsce w kraju pod względem wartości produkcji paliw kopalnych, które obejmują ropę naftową i gaz ziemny[3].

Symbole stanu

[edytuj | edytuj kod]
  • Dewiza: Labor Omnia Vincit (w tłumaczeniu z łaciny: Praca wszystko zwycięża)
  • Przydomek: Sooner State
  • Znaczenie przydomka: od wyścigu do działek przez tzw. Sooners
  • Znaczenie nazwy „Oklahoma”: stan czerwonych ludzi (z języka Czoktawów)
  • Symbole: jemioła, judaszowiec, muchołówka

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • połowa XVI wieku – odkrycie obszaru dzisiejszego stanu przez Hiszpanów.
  • 1682 – terytorium wchodziło w skład francuskiej Luizjany.
  • 1803 – zakup Luizjany od Francji.
  • 1819 – władze federalne przeznaczały terytorium dzisiejszego stanu dla tak zwanych pięciu cywilizowanych plemion indiańskich z terenów wschodnich (Czirokezi, Czoktawowie, Czikasawowie, Seminole, Krikowie).
  • 1837 – proklamowanie Terytorium Indiańskiego.
  • 1830-1842 – przesiedlanie kolejnych plemion Indian na Terytorium Oklahomy.
  • 23 marca 1889 – prezydent Benjamin Harrison ogłosił, że za 30 dni w południe większa część Terytorium Indiańskiego zostanie otwarta dla białych.
  • 22 kwietnia 1889, godzina 12.00 – nowi osadnicy przekroczyli granicę Terytorium (tzw. "wyścig po ziemię").
  • 16 listopada 1907 – Oklahoma została przyjęta do Unii jako 46. stan.
  • lata 30. XX wieku – susza. W jej wyniku, oraz z powodu kryzysu gospodarczego, wielu farmerów opuściło stan.
  • 19 kwietnia 1995 – największy zamach terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych przed atakiem na Nowy Jork i Waszyngton w dniu 11 września 2001 rokuzamach terrorystyczny w Oklahoma City

System polityczny

[edytuj | edytuj kod]

Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Oklahomy, składająca się z liczącego 48 członków Senatu oraz Izby Reprezentantów, w której zasiada 101 deputowanych. Głównym organem władzy wykonawczej jest pochodzący z wyborów bezpośrednich gubernator, któremu podlegają urzędnicy i instytucje niższego szczebla[4].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Większość Oklahomy obejmują otwarte równiny i niskie wzgórza prerii. Wiele rzek, które przepływają przez Oklahomę, zostało spiętrzonych w celu utworzenia jezior, a stan ma więcej sztucznych jezior niż jakikolwiek inny stan w kraju[5]. Duże obszary leśne, takie jak góry Ouachita, są typowe dla wschodniej części stanu.

  • Klimat: podzwrotnikowy, suma opadów zmniejsza się w kierunku zachodnim. Oklahoma znajduje się w pasie Alei Tornad[6]. Występują tutaj długie, gorące lata i krótsze zimy, które są mniej surowe niż te w stanach na północy[5].
  • Główne rzeki: Arkansas, Canadian River, Red River
  • Najwyższy szczyt: Black Mesa (1516 m n.p.m.)
  • Liczba hrabstw: 77
  • Największe hrabstwo: Oklahoma
  • Liczba parków stanowych: 51

 

Miasta

[edytuj | edytuj kod]
Największe miasta w stanie Oklahoma, powyżej 40 000 mieszkańców (2021)[7]

Na terenie stanu Oklahoma znajduje się 589 miast (city lub town), w tym 4 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 45 powyżej 10 000 mieszkańców, a 209 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[7].

Lista miejscowości zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.)[7]:

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Oklahoma liczy 3 959 353 mieszkańców, co oznacza wzrost o 208 002 (5,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[8]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,5% populacji, 24,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,5% ludności stanu stanowią kobiety[9].

Język

[edytuj | edytuj kod]

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były[10]:

Rasy i pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 2019 roku 72,4% mieszkańców stanowi ludność biała (64,9% nie licząc Latynosów), 8,0% to rdzenna ludność Ameryki, 7,6% ma rasę mieszaną, 7,3% to czarni Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% to Azjaci, 0,12% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 11,1% ludności stanu[11].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (11,4%), irlandzkiego (9,3%), meksykańskiego (9,0%), „amerykańskiego” (7,9%), angielskiego (7,2%) i afroamerykańskiego. Do innych większych grup należą osoby pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (109,6 tys.), europejskiego (82,5 tys.), włoskiego (72,1 tys.), francuskiego (71,6 tys.) i holenderskiego (49 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 30 tys. (0,76%)[11].

Oklahoma posiada jeden z najwyższych odsetków populacji Indian w USA. Wśród nich największą grupą są Czirokezi[11].

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Kaplica baptystyczna na kampusie uniwersytetu Oklahoma Baptist University

Struktura religijna w 2014 roku[12]:

Wśród większości protestanckiej przeważają południowi baptyści i zjednoczeni metodyści, a polityczny i kulturowy konserwatyzm, który jest wynikiem ich obecności, włączają Oklahomę do tzw. pasa biblijnego. Fundamentalizm tych grup był główną przyczyną utrzymywania przez Oklahomę zakazu sprzedaży alkoholu aż do 1959 roku[15].

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
Platforma wiertnicza w Oklahoma City.
Wędkowanie przy zaporze Eufaula na Canadian River.

Głównymi pracodawcami w Oklahomie są usługi, następnie handel hurtowy i detaliczny, produkcja, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości, transport i usługi komunalne, budownictwo i górnictwo[15].

Energia i przemysł

[edytuj | edytuj kod]

Oklahoma należy do piątki stanów USA o największej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż pola naftowe przeważają we wschodniej części stanu, a pola gazu ziemnego na zachodzie, to szyby naftowe znajdują się na obszarze całej Oklahomy. Wschodnia Oklahoma to także region wydobywczy węgla bitumicznego[5].

Ponad połowa energii elektrycznej w Oklahomie wytwarzana jest przez elektrownie opalane gazem, a ponad jedna trzecia wytwarzana jest przez energię wiatru. W 2019 roku Oklahoma zajęła drugie miejsce w kraju pod względem wytwarzania energii elektrycznej z wiatru. Z racji kilku rzek i dużych zbiorników wodnych stan posiada także znaczne zasoby energii wodnej. W stanie nie ma elektrowni jądrowych[5].

Oklahoma jest jedynym stanem w USA, który produkuje jod i jednym z trzech, które produkują hel[6]. W parku stanowym Alabaster Caverns w pobliżu Freedom znajdują się największe na świecie złoża alabastru[16].

Rolnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Trzy czwarte powierzchni stanu zajmują pola uprawne[6]. W stanie znajduje się 86 tysięcy farm (4. miejsce w kraju) o powierzchni 35,1 mln akrów[17].

Informacje uzupełniające

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
  2. Jeff Rohde, 15 areas in Oklahoma City to find great investment properties [online], learn.roofstock.com [dostęp 2022-06-09] (ang.).
  3. Oklahoma - Economy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-02-08] (ang.).
  4. Oklahoma Government State Capital Oklahoma City Governor Mary Fallin Oklahoma State Motto [online], netstate.com [dostęp 2023-04-18].
  5. a b c d Oklahoma - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA) [online], eia.gov [dostęp 2019-02-01].
  6. a b c Sarah Clarke, 10 Things to Know About Oklahoma [online], US News, 2019 [dostęp 2020-06-24] (ang.).
  7. a b c City and Town Population Totals: 2020–2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-04-26]. (ang.).
  8. Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-08-17].
  9. U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma; United States [online], census.gov [dostęp 2021-08-17] (ang.).
  10. Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-31].
  11. a b c 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2021-08-17].
  12. Adults in Oklahoma. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
  13. a b W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 100 tys. członków.
  14. State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
  15. a b Oklahoma, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-02-08] (ang.).
  16. 100 amazing facts about Oklahoma [online], The Oklahoman [dostęp 2022-04-30] (ang.).
  17. Oklahoma Agriculture at a Glance [online], Oklahoma Farm Bureau Foundation for Agriculture [dostęp 2020-06-24] (ang.).
  18. Rachel Bertone, Oklahoma's Top 10 Agriculture Products [online], Farm Flavor, 1 lipca 2018 [dostęp 2019-02-01] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]