Контент патне куҫ

Кĕрешӳ

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Кĕрешӳ (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Кĕрешӳ — пĕр-пĕринпе кĕрешни, икĕ çын ала-алăн тытăнса, кашни тепĕрне вăйпа пусарса ураран ӳкерес тесе хăтланни[1].

Кĕрешӳçĕ — кĕрешĕве хутшăнакан çын.

Кĕрешÿ - тӗрӗк халӑхӗсен йӑлана кӗнӗ спорчĕ. Чулма енчи чăвашсем çак вăйпа тавлаштармалли спорта "ӳкерес" тесе калаççĕ. Ытти тĕрĕк чĕлхисенче çапла: тутарсен - көрәш, пушкăртсен - көрәш, кăркăссен - күрөш, казахсен - күрес, хакассен - кӱрес. Пушкӑртсем, тутарсем тата чӑвашсем ӳкерĕшĕвĕнче алшӑллипе кӗрешеççĕ, вăл халăхăн йăлинчи акатуй-сабантуй-джиена уявĕсенче паллă выран йышăнать. Кӗрешекенсене "паттӑр" тата "кĕрешӳçĕ" теҫҫӗ.

Пилӗксемпе кӗрешни - спорт тӗсӗсенчен пӗри. Ҫакна авалхи алҫырусем, документсем тата ӳнер палӑкӗсем ӗнентерӳлле ҫирӗплетсе параҫҫӗ. Специалистсем Ҫӗр ҫинчи тӗрлӗ кӗтессенче — Вӑтаҫӗр Америкӑра, Африкӑра, Европӑра, Азире — кӗрешӳ ӳкерчӗкӗсене тупнӑ. 1938 ҫулта Багдад патӗнче ултӑ пин ҫула яхӑн ĕлĕкрех тунă кӗрешӳç бронза статуэткине тупнӑ. XI ӗмӗрти "Тан Шу" китай хроникинче пиҫиххипе кӗрешмелли ӑмӑрту ҫинчен асӑннӑ. XI ӗмӗрте ҫав кӗрешӳ ҫинчен Авиценна философ çырса хăварнӑ.

Кӗрешӗвӗн пин ҫулхи историйӗ ҫинчен пирӗн эрӑчченхи III — I ӗмӗрсенчи хӗвелтухӑҫ çĕрĕнче куçса çӳрекенсен питӗ хаклӑ ӳнер палӑкӗсем кӑтартса параҫҫӗ. Сӑмахран, кӗрешекен мӑшӑрӑн сценисене тӗрӗк чӗлхеллӗ халӑхсем тахҫантанпах пурӑннӑ ҫӗрте — Ордосра, Китайра тата Тĕмен облаҫӗнчи Обь шывӗ хӗрринче — тупнă кӗмӗл савӑтсем çине ӳкернӗ.

Пиҫиххи ҫинче тӗрӗк чӗлхеллӗ халӑхсем кӑна кӗрешмен. Ҫак çапăçу спорчĕн ареалне хальхи Европа ( ҫав шутра Ирланди, Шотланди, Уэльс тата Испани) çеç мар, кĕрет. Çаплах Корейӑра, Швейцарире кĕрешнӳ спорт тĕсĕ аталаннă. Кашни халӑхӑн пиҫиххи ҫинче кӗрешессин хӑйӗн специфики пур.

Кĕрешӳ çакӑн пек анлӑ сарӑлнин сӑлтавӗ ҫиелте выртать. Ӗлӗк-авал юланутлă атакӑн чи кирлӗ элеменчӗсенчен пӗри тӑшмана йӗнертен кӑларса пӑрахасси пулнӑ. Ҫак элемента нумай ҫар çынни, тухӑҫран пуҫласа анӑҫ çитиех, тĕплĕн хăтланса хăнăхнă. Сӑмахран, пиҫиххипе ăнăçлă кӗрешни чӑн-чӑн ҫапӑҫура çĕнтерессине пӗлтернӗ, çавăнпа çак спортпа хатланса нумай-нумай халӑх ҫитӗннӗ.

Пиҫиххипе кӗрешекен тӗнче чемпионӗ Иван Подданнӑй

Пиҫиххипе кӗрешекен мухтав йӑли-йӗркине тӗрӗк халӑхӗсенчен куҫнӑ [ҫӑлкуҫӗ 3284 куна кӑтартман]. Ҫак кӗрешӳ ытларах Раҫҫейӗн кӑнтӑр енче, Атӑлҫи тӑрӑхӗнче, Кӑнтӑр Уралта, Хӗвеланӑҫ Ҫӗпӗрте тата Украинӑн кӑнтӑр енче сарӑлнӑ. Тӗрӗк салтакӗсем мирлӗ вӑхӑтра хӑйсен боевой ӑсталӑхне методикӑпа кӗрешӳ мелӗсем урлӑ ӳстернӗ, ҫирӗплетнӗ. Тумтирӗ ҫине утланса пынӑ май арҫынсен пиҫиххи е пиҫиххи курӑнса кайрӗ, ҫакӑнтан ят та пуҫланчӗ. Мирлӗ условисенче икӗ юланутҫӑ тытӑҫса каяс ӗҫе туса ҫитерме ҫителӗклӗ пулнӑ. Тӑшмансем малалла дистанцирен те ҫывӑхарчӗҫ, пӗр-пӗрне пиҫиххинчен ярса тытрӗҫ, тупӑшакана ҫывӑхрах туртса илсе, ӑна туртса илсе ҫӗре пӑрахма хӑтланчӗҫ. Урӑхла каласан, утлӑ ҫарсен ҫапӑҫӑвӗ ҫӗнелсе пынӑ пекех пулчӗ.

Ҫапӑҫура салтак яланах йӗнер пускӑчи ҫинче урисене йӗнер пускӑчи ҫинче тытса тӑрать, тӑшмана хирӗҫ урисемпе тапӑнать, пӗр хӑрамасӑр йӗнер ҫинчен ҫӗр ҫине сиксе ӳкме пултараймасть вӑл. Ҫавӑнпа та тренировкӑсенче боецсем, боевой лару-тӑрӑва ҫӗнтерсе пынӑ пекех, урисемпе те ӗҫсӗр тӑрса юлнӑ. Анчах та тытӑҫу пынӑ май утлӑ ҫар тӑшмантан сулахайра е сылтӑмра пулма пултарать. Кунтан сулахай уринчен ярса пусса, тантӑшӗн сылтӑм уринчен ярса пусса, броскӑсем кайрӗҫ.

Салтаксене вӑйлӑ ҫупкӑмсем, чавсасем, хулпуҫҫисем, хулпуҫҫисем тата ҫурӑмӗсем кирлӗ пулнӑ. Салтак пурнӑҫӗпе вилӗм ыйтӑвне пӗр самантрах татса пачӗ, аллисене, хулпуҫҫийӗсемпе ҫурӑмӗсене йывӑррӑн хӗсет. Тренировкӑсем ҫав тери ывӑнса ҫитнӗ, боецӑн виҫесӗр вӑй-хӑватне аталантарса, кӑкӑрӗ урлӑ вӑр-вар ывӑтнӑ, утма, председательне, подсадне е вывода ҫурӑм хыҫне пӑрахнӑ.

Соперники повязывают пояса. Одно из древнейших обнаруженных наукой свидетельств использования пояса в единоборствах. Со стены усыпальницы номарха Хеты в Бени-Хасане, XX век до н. э.

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  1. ^ Ефремова Т. Ф.  значение слова «борьба» // Новый словарь русского языка. Толково-словообразовательный. — М.: Русский язык, 2000.