Saltar ao contido

Rebezo pirenaico

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Rebezo pirenaico
Rupicapra pyrenaica

Rebezo pirenaico nos Picos de Europa
Estado de conservación
Pouco preocupante (LC)
Pouco preocupante
Clasificación científica
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Subfilo: Vertebrata
Clase: Mammalia
Orde: Artiodactyla
Familia: Bovidae
Subfamilia: Caprinae
Xénero: Rupicapra
Especie: R. pyrenaica
Nome binomial
Rupicapra pyrenaica
Bonaparte, 1845
Mapa de distribución de Rupicapra pyrenaica
Mapa de distribución de Rupicapra pyrenaica

Mapa de distribución de Rupicapra pyrenaica
Distribución de Rupicapra pyrenaica en Galicia
Distribución de Rupicapra pyrenaica en Galicia

Distribución de Rupicapra pyrenaica en Galicia
Subspecies
Véxase o texto

O rebezo pirenaico, Rupicapra pyrenaica, é unha especie de mamífero artiodáctilo da familia dos bóvidos, subfamilia dos caprinos, unha das dúas que conforman o xénero Rupicapra.

Distribúese por algunhas cadeas montañosas do suroeste de Europa, chegando a súa área de dispersión até a Galicia oriental.

En Galicia adoita chamarse simplemente rebezo, xa que é a única especie do xénero Rupricapra que forma parte da nosa fauna.[1]

Descrición

[editar | editar a fonte]

É un bóvido de pequeno tamaño (o menor de todos os da Península Ibérica), menor e máis esvelto que a cabra montesa, Capra pyrenaica. O seu corpo é compacto, alcanzando un tamaño de entre 108 e 128 cm (incluíndo a curta cola, de 3 a 4 cm); a altura na cruz é de entre os 70 e os 80 cm. Pesa entre os 20 e os 35 kg. Os machos son lixeiramente máis grandes que as femias.[1]

Ambos os sexos posúen cornos, que comenzan a medrar a partir dos 3 meses de idade, e que perduran dutante toda a vida do animal; estes cornos teñen forma de gancho, e xorden do cranio verticais, para despois curvarse cara a atrás; os dos machos son máis grosos e co gancho máis pechado que os das femias; a estrutura dos cornos é ósea, de sección ovalada, recuberta po un estoxo córneo (é dicir, queratinoso).[1]

A cabeza é pequena, con ollos e orellas grandes (que son de cor escura pola cara dorsal e abrancazada pola ventral). A fronte, a queixada e a gorxa son de cor clara, abrancazada, cunha mancha escura que vai desde o labio superior até máis arriba dos ollos, a xeito de enteface. A cor do corpo é uniforme, semellante en ambos os sexos, parda avermellada (máis clara no verán), cunha liña escura que percorre lonxitudinalmente o dorso; o peito, o ventre e a cara anterior das patas é máis escura; o pelame invernal presenta unha maior densidade de pelos, cunha coloración máis agrisada e con contraste de cores máis marcada que na de verán.[1]

As patas son fortes, ben adaptadas á vida entre as rochas. Os pezuños, rematados en punta, son anchos e presentan almofadas brandas recubertas por unha vaíña dura e, para asegurar unha maior adherencia cando camiñan no inverno sobre a neve, entre ambos os dedos anteriores hai unha membrana interdixital que fai aumentar a superficie do pezuño.[1]

Aínda que o dimorfismo sexual é pouco acentuado, podemos distinguir os sexos (e tamén entre os indiuviduos adultos e os novos) pola forma e tamaño dos cornos, e polos aneis de crecemento. Os machos teñen os cornos máis grandes e grosos, son de sección claramente oval e son máis ganchudos, mentres que os das femias son máis pequenos e delgados, de sección case circular e co extremo superior menos curvado, formando coa parte anterio un ángulo de case 90º. Outros caracteres morfolóxicos distintivos son a maior corpulencia dos machos, o seu pescozo máis groso, e o pincel peneano; cando urinan, os machos fano cara a adiante, ao contrario das femias que, ademais, teñen o pesozo máis delgado e o tronco máis estilizado. Por outra parte, cada ano de vida fórmase un segmento de corno que despraza ao anterior cara a arriba, formándose entre ambos os segmentos unha estría; o reconto das estrías permite calcular a idade do animal.[1]

Taxonomía

[editar | editar a fonte]

A especie foi descrita en 1845 polo naturalista francés Charles Lucien Bonaparte, aínda que durante moito tempo foi cuestionada pola comunidade científica, e non foi aceptada até 1985 a súa separación de Rupicapra rupicapra.[2]

Subespecies

[editar | editar a fonte]

Na especie distínguense tres subespecies:[3]

Distribución

[editar | editar a fonte]

A especie ten tres núcleos de poboación nas montañas do suroeste de Europa, dous deles na Península Ibérica, R. p. pyrenaica nos Pireneos, e R. p. parva na cordilleira Cantábrica, desde Galicia até a serra de Híjar (entre Cantabria e Palencia), e a terceira, R. p. ornata, nos Apeninos (Italia), poboación esta en perigo de extinción.[3]

Área de distribución cantábrica de Rupicapra pyrenaica

Bioloxía

[editar | editar a fonte]

Viven nas montañas, orixinalmente moi cinguidos aos bosques (caducifolios, de coníferas ou mixtos), especialmente en ladeiras con moita pendente e abundancia de rochas. Porén, frecuentan tamén os terreos rochosos por riba do límite das árbores.[7]

É unha especie típica do andar subalpino que, na maior parte das montañas ibéricas, foi deforestado para gañar superficie de pasteiros. Móvese entre o límite superior dos bosques e os pasteiros supraforestais ocupando, en verán, as máximas altitudes. Prefiren pendentes fortes e rochosas, onde a neve se acumula pouco. Habitan desde os 1.000 e os 2.800 m nos Pireneos e entre os 400 e os 2.400 m na cordilleira Cantábrica.

Comportamento

[editar | editar a fonte]

Os rebezos son sobre todo diúrnos, descansando ao medio día (especialmente nos días calorosos do verán), e son raramente activos pola noite. Son áxiles trepadores, marchan regularmente ao paso e ao galope, raramente ao trote. Son capaces de nadar, aínda que no o fan máis que en caso de necesidade.[7] Poden realizar saltos de até 2 m de altura e 6 m de lonxitude.

Son animais sociais que se moven en pequenos grupos á procura de pastos de montaña. Estes grupos están formados por femias as súas crías do ano e individuos xuvenís (ás veces, tamén acompañanos por un ou dous machos adultos) e son guiados por unha feima vella. Os machos son solitarios ou viaxan reunidos en pequenos grupos. Estes grupos só se reúnen durante a época de celo.[7][8]

A vista, olfacto e oído son excelentes. Isto axúdalles a identificar axiña aos seus depredadores, como osos, lobos, e homes. Outros perigos que axexan aos rebezos que viven en altas montañas son os aludes, até o punto de que non é raro atopar rabaños enteiros mortos pola súa causa na época do desxeo.

En inverno refúxianse nos bosques alimentándose de musgos, liques e poliñas.

Alimentación

[editar | editar a fonte]

Comen plantas gramíneas e outras plantas herbácas, follas, agromos, musgos, liques, codias e arumes.[8]

Reprodución

[editar | editar a fonte]

O rebezo alcanza a madurez sexual entre os 2 e os 4 anos de idade, madurando antes as femias. A época do celo adoiota comezar entre outubro e novembro. Neste tempo os grupos de machos seguen aos de femias e únense a eles. Os machos vólvense territoiriais e agresivos, producíndose entón fortes enfrontamentos entre eles, que loitan polo dereito a reproducírense; estas loitas non son sanguentas, reucíndose case sempre a amagos intimidatorios trucando testa contra testa.

Durante a época da reprodución os machos apenas comen, ocupados como están en conseguir o maior número de femias posíbel. Os machos dominantes adoitan marcar os arbustos cunha substancia cun cheiro que atrae ás femias, esfregando a cabeza contra as plantas e o ventre contra o chan. A xestación dura 6 meses, ao cabo dos cales as femias paren unha única cría.[1]

A esperanza de vida destes animais é duns 15 a 20 anos.[8]

Depredadores

[editar | editar a fonte]

En España e Francia é unha especie cinexética.[8]

En España as únicas especies que predan sobre o rebezo son a aguia real (Aquila chrysaetos) e o raposo (Vulpes vulpes). E, nos lugares onde aínda están presentes, describiuse tamén depredación por parte do lobo (Canis lupus signatus) e o oso pardo (Ursus arctos).

Estado de conservación

[editar | editar a fonte]

Segundo a UICN o estado de conservación desta especie, a data do ano actual (2014), é de LC (pouco preocupante).[3]

En xeral, a situación desta especie mellorou considerabelmente desde 1990. A poboación e a área de distribución da subespecie dos Pireneos, R. p. pyrenaica, aumentaron marcadamente desde 1989 a 2003, aínda que posteriormente houbo algunhas caídas. A estimación en 1989 do número total espécimes de R. p. pyrenaica era aproximadamente 15.500 animais, pero en 2003 estimábase que polo menos eran 53.000. Hoxe en día probabelmente o número sexa menor, porque moitas poboaciones desta subespecie diminuíron localmente desde 2004 debido a imha severa mortandade causada por enfermidades víricas e a caza na zona francesa, xa que o núemero de pezas cobradas mantívose constante neste tempo. As densidades de R. p. pyrenaica tenden a ser menores fóra das áreas protexidas.
Non todas as subpoboacións da subespecie cantábrica, R. r. parva foron censadas, pero a pobloción total estimábase enm 2002 nunhas 15.000 cabezas.
Porén, a poboación da subespecie italiana, R. r. ornata, segue a ser moi escasa. O número de espécimes probabelmente foron baixos durante os últimos séculos, e só empzarpn a aumentar nos anos 1920 como resultado dunha maior protección. As cifras caeron outra vez, até chegar tan só a varias decenas de individuos nunha úinica poboación no Parque Nacional dos Abruzos durante a segunda guerra mundial. Como resultado da acción de conservación nos últimos anos, incluíndo reintroducións e o establecemento de dúas novas poboacións, o número de individuos aumentou, de xeito que a poboación estímase actualmente nuns 1.100 animais nas tres subpoboacións.[3]

En Galicia

[editar | editar a fonte]

En Galicia, nas serras orientais lugesas e ourensás (Ancares, Courel, Enciña da Lastra) vive a subespecie Rupicapra pyrenaica parva Cabrera, 1911. O número de exemplares é escaso, pero na actualidae está colonizando novas zonas.[1]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Díaz d'a Silva et al. (2007), pp. 148-149.
  2. Grubb, P. (2005): "Order Artiodactyla". En Wilson, D. E. & Reeder, D. M., editors, Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Third edition. The Johns Hopkins University Press. Baltimore, Maryland, USA. ISBN 0-8018-8221-4.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Rupicapra pyrenaica na Lista vermella da UICN. Versión 2014.2
  4. Rupicapra pyrenaica en Mammal species of the World, 3ª ed. (en inglés)
  5. Rupicapra pyrenaica Arquivado 29 de decembro de 2005 en Wayback Machine. na Enciclopedia virtual de los vertebrados españoles. Mamíferos. Museo Nacional de CCNN (CSIC).
  6. Porén, a suberpecie cantábrica, E. r. parva Cabrera, é hoxe en día incluída por moitos autores na subespecie R. p. pyrenaica.
  7. 7,0 7,1 7,2 Van den Brink et al.(1971), p. 172.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Schillinget al.(1987), pp. 234-235.

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Díaz d'a Silva, J. I. & Cartelle, Y. (2007): Guía dos mamíferos de Galicia. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 84-96893-20-7.
  • Pérez, T.; J. Albornoz & A. Domínguez (2002): "Phylogeography of chamois (Rupicapra spp.) inferred from microsatellites". Molecular Phylogenetics and Evolution 25 (3): 524-534.
  • Schilling, D.; D. Singer & H. Diller (1987): Guía de los mamíferos de Europa. Barcelona: Ediciones Omega, S. A. ISBN 84-282-0784-4.
  • Van den Brink, F. H. & Barrel, P. (1971): Guía de campo de los mamíferos salvajes de Europa occidental. Barcelona: Ediciones Omega, S. A.
  • Wilson, D. E. & D. M. Reeder, editors (2005): Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Third edition. The Johns Hopkins University Press. Baltimore, Maryland, USA. ISBN 0-8018-8221-4.

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]