Zum Inhalt springen

Korsische Sprooch

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Korsisch (Corsu)
Verbreitig: Korsika mit Usnahm vo de Stedt Bonifacio un Calvi, korsischi Diaspora ufem Feschtland, Nordsardinie,
Sprecher: circa 100.000 - 200.000
Linguistischi
Klassifikation
:
Unterteilige:
  • Korsisch
    Cismontincu/Cismontano
    Nordkorsisch
    Taravesisch (Region Vico-Ajaccio)
    Pumuntincu/Oltramontano
    Sartènisch (Südkorsika)
    Gallurisch (Nordsardinie)
Offizieller Status
Amtssprooch vo: halboffizieler Status im Schüelwese uf Korsika
Sproochchürzel
ISO 639-1

co

ISO 639-2

cos

ISO 639-3

cos

SIL

COI

Korsisch (uf Korsisch Corsu [ˈkɔrsu] oder Lingua Corsa) isch e romanischi Sproch wo uf dr Insel Korsika gsproche wird.

S'Korsisch isch mitem toskanische Dialäkt vum Italienische eng verwandt un d'Sproche sin gegesytig Verständlich. D'Klassifizierig als eigni Sproch beruht vorallem uf dr politische Züeghörigkeit züe Frankriich un enere einheitliche korsische Schrybig.

S'Korsisch isch im Verglych züe de andre Sproche vo Frankriich no lebändig, isch aber ebefalls vum usstärbe bedroht.

S'Korsisch wird i zwee Hauptdialäkt unterdeilt: S'Cismontincu un s'Pumuntincu. S'Cismontincu wird im Norde gsproche un het sich syt em Mittelalter immer meh em Toskanische aagnöchert. S'Pumuntincu hygege het ursprünglicheri Merkmool erhalte un het e grössri Ähnlichkeit mitem Sardische. Näbe denne zwee Hauptdialäkt gits mehreri Unterdialäkt: s'Nordkorsisch (im Nordoschte vo dr Insel), s'Südkorsisch (Sartènisch) un s'Taravesisch wo e Übergangsdialäkt isch un i dr Region um Ajaccio un Vico gsproche wird. S'Sartènisch het e starchi Ähnlichkeit mitem Gallurische wo im nördliche Deil vo Sardien gsproche wird. D'Dialäkt hen e 79%-87% gmeinsame Wortschatz.

D Sproch und d Kultur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bis zum Änd vom 19. Johrhundert sin Korsisch und Idaliänisch als zwei Forme vo de glyche Sproch aglüegt worre, woby Korsisch e gschwätzti und Idaliänisch e gschrybeni Sproch gsi isch. Im zweite Kaiserrych, wo Idaliänisch nümmi Amtssproch vo Korsika gsi isch, hät s Korsisch agfange, sich als eigeständigi Sproch z entwickle.

An de Universitäte stönn sich im Momänt zwei Meinige gegenüber:

  1. dass s Korsisch sich uss em Toskanische entwickelt und sich deno vo sällem losglöst hät.
  2. dass es sich scho zur Zit vom Vulgärlatyn uss sällem entwickelt hät, under ständigem Yfluss vo de Sproche vo de „Eroberer“ (vor allem Toskanisch und Französisch).

Di letschti vo denne beide Anahme findet sich numme in wenige Veröffentligunge.

Di kulturälli Bewegig vo Korsika hät's nit zum Zyl gha, e eiheitligi Standardsproch z schaffe. In de Schüel wird’s mit de jewylige regionale Bsunderheite underrichtet; bi Intellektuälle fangt aber sit e baar Johr e „Kunscht-Korsich“ a entstoh, wo relativ eiheitlig isch.

Dodurch, dass di verschydeni Bereitschaft, Französisch z schwätze, bi de jüngere Generatione höcher isch, werre d Eltere, wo s Korsisch an ihri Chinder witerge chönne, immer sältener. Durch d Bewegig „nationaliste“ vor Churzem hät’s de Status vo-n-re Sproch chriegt und wird in de Primarschüele als Freifach underrichtet.

Do s Korsisch nie e gschriibeni Sproch gsi isch, sin Ortsnäme meistens uff Idaliänisch und nit uff Korsisch. D Übersetzige vo Kartografe uss em 15. und 16. Johrhundert bruucht me numme no uff de Île-Rousse und z Saint-Florent.

D'korsischi Phonologi ähnelt derre vum Italienische. Im Nordkorsische gits usserdäm zwee Allophon, de Alveolare Tap ([ɾ]) als Allophon vo d un de Bilabilale Approximant ([β̞]) als Allophon vo b (warschynts zwüsche zwee Vokal).

Usserdäm chömme zwee extra Vokal vor (/æ/ un /ø/). S'[æ] chunt allerdings numme im Norde vor.

Diffüsion vun de linguistisch Variante vum korsisch Typ
Korsischi Konsonante[1]
  bilabial labio-
dental
alveolar post-
alveolar
palatal velar labiovelar
Plosiv p b   t d   c k g  
Affrikate     t͡s d͡z      
Nasale m   n   ɲ    
Vibrante     r        
Taps/Flaps     (ɾ)        
Frikativ   f v s z ʃ ʒ      
Approximante (β̞)       j   w
Laterale     l   ʎ    
Korsisch Französisch Idaliänisch Alemannisch
Nascinu tutti l’omi libari è pari di dignità è di diritti. Pussedinu a raghjoni è a cuscenza è li tocca ad agiscia trà elli di modu fraternu. Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité. Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza. Alli Mänsche chömme frei und mit glych vyl Würd und Rächt uff d Wält. Si hän Vernunft und e Gwüsse und solle sich enand briederlig behandle.
Französisch Korsisch Idaliänisch Prononciation standard Übersetzig
la terre a terra / a tarra la terra a tèrra /a tarra / a tarra (s letscht im Süde) d Ärde
le ciel u celu u celi il cielo u tchél de Himmel
l’ eau l’acqua l’acqua lakoua s Wasser
le feu u focu il fuoco u vògou s Für
l’ homme l’omu l’uomo lòmou de Ma; de Mänsch
la femme a donna la donna a dona d Frau
manger manghjà/magnà mangiare mandyia ässe
boire beie bia bere bia drinke
grand grande/grende/grandu/maiò grande grande/grende/maillo groß
petit chjùcu/pìcculu/mischinu piccolo tioùgou/pic-coulou/miskìnou chlei
le beurre u butiru / a a grètula / u butirlu il burro ou boutirou d Butter
le jour u ghjornu il giorno ou yiornou de Dag

Jaffe, Alexandra. (1999). Ideologies in Action - Language Politics on Corsica. Mouto de Gruyter. Berlin - New York.

  1. Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 28. November 2006; abgruefen am 18. November 2006.
Korsisch

D Wikipedia uff Korsisch
S Wiktionary uff Korsisch — e freis Wörterbüech

Französisch

fr.Wikiversity: Département:Corse — Kursmaterialie, Forschigsprojäkt und wüsseschaftlige Usdusch

 Wikibooks: Enseignement du corse — Lern- und Lehrmaterialie