Թենիս

Թենիս
Տեսակ	գնդակով խաղ, ձեռնաթիակով մարզաձև և օլիմպիական մարզաձև
Մարմին	ITF
Ծագման երկիր	Անգլիա
Թիմ մեծ	2
Թիմ փոքր	4
Սեռ	արական, իգական; առանձին առաջնություններ
Կարգավիճակ	թիմային, անհատական
Հարմարանք	թենիսի գնդակ
Առաջին առաջնություն	1884 թ., Անգլիա
Օլիմպիական խաղեր	սկսած 1896 թ-ից
Տարբերվում է	Tenis?
Պորտալ	Պորտալ:Թենիս
Tennis Վիքիպահեստում

Թենիս, կորտ կոչվող խաղահրապարակում, գնդաթիի և գնդակի օգնությամբ անցկացվող մարզախաղ։ 1874թ. Անգլիայում հրապարակվեցին լաուն֊թենիսի (անգլերեն «լաուն»՝ «մարգագետնիկ» և «թենիս», հավանաբար, ֆրանսերեն «թենե»՝ tenez (tenir բայ, հրամայական եղանակ, հոգնակի թիվ), «ահա ձեզ, վերցրեք» բայից) կանոնները, որոնք մոտ են թենիսի խաղի ներկայումս գործող կանոններին։

Խաղի մասնակիցները աշխատում են գնդակի մեկ հարվածով գնդակն ուղարկել մրցակցի կիսադաշտը, որ մրցակիցը չկարողանա այն ետ վերադարձնել։ Լինում է և՛ տղամարդկանց, և՛ կանանց խաղ։ Նրանք մրցում են մենախաղերում, զուգախաղերում և խառը զուգախաղերում։

Գնդակը մրցակիցները խաղի մեջ են մտցնում հաջորդաբար։ Գնդակը խաղի մեջ մտնելուց հետո սկսում է պայքարը միավորի համար։ Մարզիկը կարող է երկու անգամ փորձել գնդակը ցանցի վրայով ուղարկել հակառակորդի կիսադաշտի սկզբնահատվածի՝ անկյունագծով իրեն հակադիր մասը։ Դեպի մրցակցի կիսադաշտ եկող գնդակն անհրաժեշտ է վերադարձնել մրցակցին՝ թույլ չտալով, որ այն մեկ անգամից ավել դիպչի գետնին։ Գնդակը կարելի է վերադարձնել նաև՝ չթողնելով, որ այն դիպչի գետնին։

Եթե մարզիկներից մեկը սխալվում է, ապա նրա մրցակիցը ստանում է 15 միավոր։ Նույնը կրկնվելու դեպքում հաշիվը դառնում է 30-0, ևս մեկ հաղթության դեպքում գրանցվում է մեկ ընդհանուր հաղթանակ։ Եթե խաղի հաշիվը դառնում է 40-40, ապա հաղթանակը շնորհվում է 2 անընդմեջ հաղթություն տանող մարզիկին և այսպես շարունակ։ Տղամարդկանց մրցապայքարում Մեծ սաղավարտի մրցույթում ընդհանուր հաղթանակը տրվում է 5-րդ հաղթությանը առաջինը հասած մարզիկին կամ զույգին։ Կանանց մրցումներում հաղթանակը տրվում է 3-րդ հաղթությանը առաջինը հասնողին։ Խաղափուլը շարունակելու համար պետք է խաղալ ոչ պակաս, քան 6 գեյմ և մրցակցի նկատմամբ հասնել ոչ պակաս, քան 2 գեյմի առավելության։ Գեյմերի 6։6 հաշվի դեպքում խաղացվում է լրացուցիչ գեյմ՝ թայ–բրեք։ Թայ բրեք մրցափուլը 7 միավորից է (անգլերեն՝ tie-break)։

Թենիսի գնդակն ունի 57,6 գրամ քաշ և 6,51 սանտիմետր տրամագիծ։

Գնդակը պատրաստված է ռետինից և պատված է խավոտ քեչայով։ Գույնը լինում է սպիտակ կամ դեղին։ 1972 թ.հեռուստատեսության համար մտցվել է առկայծող դեղին գույնը։ Թենիսի գնդակը ճանաչվում է մակերեսին արված յուրատեսակ փակ կորագծի շնորհիվ։

Կորտը (անգլ.՝ court, լատին․՝ cohors, ցանկապատված տեղ) 40x20 մետր չափսերի սինթետիկ ծածկույթով, կավավազով կամ կանաչով ծածկված և նշագծված թենիսի խաղահրապարակ է։ Բուն խաղահրապարակի երկարությունը 23.77 մ (26 յարդ) է, լայնությունը մեկ խաղացողի դեպքում 8.23 մ (9 յարդ) է, զույգերով խաղալու դեպքում՝ 10.97 մ (12 յարդ)։ Խաղահրապարակը մեջտեղում ձգված ցանցով կիսվում է երկու հավասար մասերի։ Ցանցի մեջտեղում բարձրությունը 91 սմ է, եզրերում ավելի բարձր է՝ 106 սմ^[1]։

Առաջին անգամ իսկական (թագավորական թենիս) սկսել են խաղալ 19-րդ դարի կեսերին՝ Ֆրանսիայի Մենաստաններում։ Մեծ Բրիտանիայում 19-րդ դարի 60-ական թվականների կեսերին թենիսը լայն տարածում ստացավ։ Այդպես հայտնվեց լաուն–թենիսը (Անգլերեն՝ lawn մարգագետին)։

Ներկայումս աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստների մեծ մասը պրոֆեսիոնալներ են։ Ողջ աշխարհում անցկացվում է խոշոր մրցանակային ֆոնդով մրցախաղեր։ Թենիսի գլխավոր մրցաշարերն են ԱՄՆի, Ֆրանսիայի, Ավստրալիայի բաց առաջնությունները, ինչպես նաև Ուիմբլդոնի մրցախաղը։ Այս առաջնությունները միասին կազմում են «Մեծ սաղավարտի» մրցաշարը։ Թենիսի ամենահեղինակավոր մրցաշարերից է Դևիսի գավաթի ամենամյա առաջնությունը, որն աշխարհի առաջնության համարում ունի և հիմնադրվել է 1900 թվականին։

Հայաստանում առաջին անգամ թենիսի պաշտոնական մրցումներ անցկացվել են 1924 թվականին։

• Դպրոցական մեծ հանրագիտարան։ Գիրք 1, հատոր 1։ Երևան 2009, էջ 316։

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թենիս» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թենիս» հոդվածին։

Թեմատիկ կայքեր Giant Bomb Բառարաններ և հանրագիտարաններ Բրիտանիկա (9-րդ) · Բրիտանիկա (11-րդ) · Բրիտանիկա · Բրոքհաուս · Բրոքհաուսի և Եփրոնի · Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր · Կանադական · Կրուգոսվետ · Մեծ կատալոնական · Մեծ նորվեգական · Մեծ սովետական (1 հրտ.) · MESH ID · Universalis Չափորոշչային վերահսկողություն BNF: 11933653f · GND: 4059462-2 · LCCN: sh85133890 · NDL: 00572828 · NKC: ph116424

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 169)։

դ ք խ Օլիմպիական մարզաձևեր Ամառային Աթլետիկա (ՕԽ) | Ակադեմիական թիավարություն (ՕԽ) | Առագաստային սպորտ (ՕԽ) | Բադմինթոն (ՕԽ) | Բայդարկաներով և կանոեներով թիավարություն (ՕԽ) | Բռնցքամարտ (ՕԽ) | Բասկետբոլ (ՕԽ) | Գեղալող (ՕԽ) | Գեղարվեստական մարմնամարզություն (ՕԽ) | Գոլֆ (ՕԽ) | Ըմբշամարտ (ՕԽ) (Ազատ ոճի ըմբշամարտ (ՕԽ) / Հունահռոմեական ըմբշամարտ (ՕԽ)) | Թաեքվոնդո (ՕԽ) | Թենիս (ՕԽ) | Ժամանակակից հնգամարտ (ՕԽ) | Լող (ՕԽ) | Ծանրամարտ (ՕԽ) | Հանդբոլ (ՕԽ) | Հեծանիվ (ՕԽ) | Հրաձգություն (ՕԽ) | Ձիասպորտ (ՕԽ) | Ձյուդո (ՕԽ) | Մականախաղ (ՕԽ) | Նետաձգություն (ՕԽ) | Ջրագնդակ (ՕԽ) • Ջրացատկ (ՕԽ) | Ռեգբի-7 (ՕԽ) | Սեղանի թենիս (ՕԽ) | Սպորտային մարմնամարզություն (ՕԽ) | Սուսերամարտ (ՕԽ) | Վոլեյբոլ (ՕԽ) | Տրիաթլոն (ՕԽ) | Ցանցացատկ (ՕԽ) | Ֆուտբոլ (ՕԽ) Ձմեռային Բիաթլոն (ՕԽ) | Դահուկապար (ՕԽ) | Ղեկասահնակ (ՕԽ) | Լեռնադահուկային սպորտ (ՕԽ) | Կերլինգ (ՕԽ) | Չմշկավազք (ՕԽ) | Դահուկավազք (ՕԽ) | Դահուկային երկամարտ (ՕԽ) | Տրամպլինացատկ (ՕԽ) | Սահնակային սպորտ (ՕԽ) | Սկելետոն (ՕԽ) | Սնոուբորդ (սպորտ) (ՕԽ) | Գեղասահք (ՕԽ) | Տափօղակով հոկեյ (ՕԽ) | Շորթ թրեկ (ՕԽ) Բացառվածներ Բասկական պելոտա (ՕԽ) | Բեյսբոլ (ՕԽ) | Ջրամոտորային սպորտ (ՕԽ) | Ժե-դե-պոմ (ՕԽ) | Կրիկետ (ՕԽ) | Կրոկետ (ՕԽ) | Լակրոս (ՕԽ) | Պարանի ձգում (ՕԽ) | Պոլո (ՕԽ) | Ռեգբի (ՕԽ) | Ռոքի (ՕԽ) | Ռեքեթս (ՕԽ) | Սոֆթբոլ (ՕԽ) Ցուցադրական Գնդակով հոկեյ (ՕԽ)