Edukira joan

Palaestina Secunda

Wikipedia, Entziklopedia askea
Provincia Palaestina Secunda
ἐπαρχία Δευτέρα Παλαιστίνης
395 – 636
Geografia
HiriburuaEszitopolis
Historia
Erromatar Inperioaren banaketa395
Bizantziar-sasandar gerra eta juden matxinada614–628
Siria eta Palestinaren konkista musulmana636
Aurrekoa
Syria Palaestina
Ondorengoa
Jund Filastin

Palæstina Secunda edo Palaestina II bizantziar probintzia bat izan zen, IV. mendearen amaieratik Siria eta Palestinaren konkista musulmaneraino.[1] Denbora labur batez, 614 eta 628 urteen artean, Sasandar Inperioaren esku egon zen probintzia.

Palaestina Secunda probintzia IV. mendearen amaieran sortu zen, Bizantzioko probintzia-administrazioaren erreforma batzuen bidez. Erreforma horiek probintzia asko administrazio-unitate txikiagotan banatu zituzten. Erreforma horien helburua zen probintziako gobernadoreen matxinadak mugatzea, goarnizio eta indar handiekin, baita gobernadore bakoitzak kontrolatutako lurraldeak murriztea eta, hartara, matxinada horiek lurralde txikiagora mugatzea.[2] Probintziak diozesi izeneko eskualdeetan bildu ziren. [3] Horrela, Siria Palestina probintzia eta inguruko eskualdeak Palaestina Prima, Palaestina Secunda eta Palaestina Tertia (Palaestina Salutaris ere deitzen zaio) probintzietan banatu zen.[4]Palaestina Primak, hiriburua Zesarean zuela, Palestinako erdialdea hartzen zuen, kostaldeko lautada, Judea eta Samaria barne. Palaestina Secundak Eszitopolisen ezarri zuen hiriburua, eta gaur egungo Jordaniako iparraldea, Jezreel haraneko hegoaldea, Galilea eta Golan hartzen zituen. Palaestina Tertiak, bere hiriburua Petran zuela, Negeveko basamortua, egungo Jordaniako hegoaldea eta Sinaiko penintsulako zati batzuk hartzen zituen.[1] Probintzia horiek Ekialdeko Diozesian biltzen ziren.

602. urtean azken bizantziar-sasandar gerra piztu zen. 613an, persiarrek Sortaldea inbaditu zuten eta juduak Bizantziar Inperioaren aurka matxinatu ziren, Jerusalementzat nolabaiteko autonomia ziurtatzeko itxaropenarekin.[5] Hurrengo urtean, indar persiarrek eta juduek Zesarea eta Jerusalem konkistatu, elizak suntsitu, kristau-populazioa sarraskitu eta Benetako Gurutzea eta beste erlikia batzuk Persiako hiriburura, Ktesifonera, eraman zituzten.[6] Gertaera hunkigarria izan zen mundu kristauarentzat. Konstantino Handiaren egunetatik, Jerusalem izan zen kristautasunaren hiriburu enblematikoa eta munduaren erdigune sinbolikoa.[7] Juduak Jerusalemen nagusi ziren, baina persiarrek egokiagoa aurkitu zuten kristauekin bat egitea, Palaestina Priman gehiengoa baitziren, eta 617. urtean hiria kristauei itzuli zieten.[8] Bitartean, Heraklio bizantziar enperadoreak kontraeraso arrakastatsua jaurti zuen. 627. eta 628. urteetan Persiako lurraldearen bihotzean aurrera egin zuen. Persiarrek bakea eskatu zuten eta konkistatu zituzten probintzia erromatarrak eta lapurtutako erlikiak itzuli behar izan zituzten. 629ko martxoan, Heraklio Jerusalenera itzuli zen Benetako Gurutzea zeramala.[9] Herakliok juduei barkatuko ziela agindu zien persiar konkistan traizioa egiteagatik, baina kristauek ez zituzten ahaztu juduek Jerusalem hartzean egindako ankerkeriak. Kristauen presioaren aurrean, Herakliok Jerusalengo juduak kanporatzea eta matxinadan parte hartu zutenak exekutatzea agindu zuen.[9]

Probintziaren kontrol bizantziarrak gutxi iraun zuen. 636. urtean, Palaestina Prima behin betiko galdu zen tropa musulmanen aurrean Siria eta Palestinaren konkista musulmanean.

VI. mendea baino lehen, Palaestina Secunda probintziak, neurri handi batean, juduak bizi ziren batez ere, baita grezieraz eta arameraz hitz egiten zuten biztanleria mistoa ere, kristautasuna praktikatzen zuten gehienak. Juduek Galilea eta Gaulanitis erdigune bihurtu zituzten Bar Kokhbako matxinadan izandako porrotetik aurrera; eta IV. eta V. mendeetan loratu ziren, inguruko bizantziar kontrola arindu ahala, eta horrek autonomia handia eman zien herrietako biztanleei.

Probintziaren ipar-ekialdeko zatietan ere Itureako biztanle paganoak zeuden, Fenizian eta Fenizia Libanin gehiago ziren arren. Arabiar kristauek Yemendik emigratu zuten probintziara IV. eta V. mendeen inguruan, eta Gaulanitisean finkatu ziren, baita Arabia Petraeako lurralde zaharretan ere. VI. mendean bizantziar erresuma basailu bat sortu zuten, Gaulanitisean hiriburua zuena, Palaestina Secundako ipar-ekialdean.

VII. mendearen hasieran, probintziak kolapso demografiko handia izan zuen bizantziar eta persiar gerraren eta juduen matxinadaren ondorioz. Bizantziar eremua berehala berrezarri ondoren, armada musulmanek kristauen zati handi bat iparralderantz ihes egitea eragin zuten, bizantziarrek gobernatutako Siria eta Anatoliako iparraldeko lurraldeetara.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]