Edukira joan

Plutarko

Wikipedia, Entziklopedia askea
Plutarko

enbaxadore

Bizitza
JaiotzaChaeronea (en) Itzuli, 40(e)ko hamarkada
Herrialdea Antzinako Erroma
Heriotzaezezaguna eta Chaeronea (en) Itzuli, 120 (70/80 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Timoxena (en) Itzuli
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzaklatina
antzinako greziera
Irakaslea(k)Ammonius of Athens (en) Itzuli
Jarduerak
Jardueraksaiakeragilea, apaiza, magistratua, biografoa, historialaria, idazlea eta filosofoa
Lan nabarmenak
Genero artistikoabiografia

Musicbrainz: 3b6261c3-d7c9-44e5-84c1-f074fd083fc3 IMSLP: Category:Plutarch Edit the value on Wikidata

Mestrio Plutarko (antzinako grezieraz: Πλούταρχος; Keronea, Beozia, egungo Grezia, K. o. 46 inguru - K. o. 120) antzinako historialari, biografo eta saio-idazle greziarra izan zen.

Aristobulo jakintsuaren semea zen eta 20 urte bete zituenean Atenasera bidali zuen aitak matematika eta filosofia ikas zitzan. Atenasko aristotelikoen artean hezi zen, eta Asia Txikian barrena ibili zen; Alexandriara eta Erromara ere iritsi zen.

Bizitzako urterik gehienak, ordea, jaioterrian eman zituen. Kargu publikoak betetzeaz gainera, eskola ospetsu baten zuzendaria izan zen. Harreman estuak izan zituen, bestalde, Atenasko Platonen akademiarekin eta 95. urtetik aurrera Delfosen apaiz izan zen Apoloren tenpluan, eszeptizismoa eta ateismoa nagusi ziren garaian.

Plutarkoren lanik garrantzitsuena eta ospetsuena "Bizitza paraleloak" izenekoa da. Bertan, parez pare kontatzen ditu hainbat biografia, alde batean greziar batena, bestean erromatar batena, bakoitzaren sarreran bizitza horien parekotasunak aztertuz. Poeten eta filosofoen biografiak ere idatzi omen zituen, baina galdurik daude; 50 inguru gorde dira. "Bizitza paraleoak" liburuan politikoak eta militarrak ageri dira, denak historikoak, lehenengo biak izan ezik (Teseo eta Romulo, mitoaren arlokoak). Biografia paralelo horietako batzuk hauexek dira: Perikles eta Fabio Maximo, Koriolano eta Alzibiades, Demostenes eta Zizeron, Dion eta Bruto, Alexandro eta Julio Zesar, Agesilao eta Ponpeio. Plutarkoren ikuspegian, historia gizon handien ekintzen bidez egiten da; ez dira gertakizunak gizon handien bultzatzaile, alderantziz baizik. Lan horretan, Polibio, Tito Livio, Tuzidides, Salustio edo Homero aipatzen ditu Plutarkok.

Saiakera eta hitzaldi moduko testu anitz idatzi zituen, "Moralak" izeneko liburuan bilduak. Arlo anitzez mintzo da bertan: filosofiaz, erlijioaz, izadi jakintzaz, kritikaz, moralaz, arkeologiaz. Platonen filosofiaren oinarria agertzen du liburu horretan. Pizkunde garaiko humanistek ezagutarazi zuten Plutarkok eragin handia izan zuen William Shakespeare eta Michel de Montaignerengan, besteak beste.

Lan euskaratuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bizitza paraleloak lanaren Alexandro / Zesar atala euskaratu zuen Jesus Maria Arrojeriak, Klasikoak bilduman UPV/EHUk argitaratuta.[1].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Argitaratu zen 2006 urtean; ISBN 84-96455-17-3 badago sarean irakurtzea Alexandro / Zesar , Bizitza paraleloak[kontsulta data 2022-08-18]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]