Portal:Dîrok
Portalên Wîkîpediya: Dîn • Dîrok • Erdnîgarî • Huner • Jînenîgarî • Matematîk • Teknolojî • Zanist
Dîrok an jî tarîx lêkolîna zanistî ya zemanê berê ye ku bûyerên berê li gorî konteksta kronolojiyê û çavkaniyan bi sedem û netîceyên xwe bi awayekî rexneyî tên nirxandin. Pisporên dîrokê dîroknas (dîrokzan, dîrokvan) in. Dîroknas di lêkolîna zemanê berê de çavkaniyên tarîxî yên wekî belgeyên nivîskî, tecribeyên devkî, nîşanên xwezayî û objeyên maddî wekî berhemên hunerî bi kar tînin.
Dîroknas bi riya vegotinan hewl didin ku zemanê berê fêm bikin û pêşkêş bikin. Bi gelemperî li ser kîjan vegotin bûyerekê herî baş rave dike û li ser muhîmiya sedem û netîceyên wan yên cuda nîqaş dikin.
Herodot, dîroknasekî yewnan ê sedsala 5an, di nav tradisyona rojavayê de wek "bavê tarîxê" tê nasîn, tevî ku carinan jê re "bavê derewan" jî hatibe gotin. Li gel Tûkûdîdesî, wî bingehên lêkolîna tarîxa mirovahiyê ya modern damezrand. (Gotarê bixwînê...)
Bûyer
- 1884 – Komara Kamerûnê bû mêtingeha Almanyayê.
- 1933 – Li Almanyayê Naziyan hereketên muxalefetê qedexe kirin.
- 1950 – Şerê Koreyê: Hêzên Korêya Bakur dest bi Herba Taejonê kirin.
- 1958 – Li Iraqê derbeyek kirin. Şahê Iraqê Faysala II'yem û serokwezîrê wan Nuri el Seîd hate kuştin.
- 1982 – Li zîndana Amedê, çend girtiyên PKKyî rojiya mirinê dan dest pê kirin. Tê de Kemal Pîr, Mehmet Xeyrî Durmuş, Elî Çîçek û Akîf Yilmaz jiyana xwe winda kir.
- 1987 – Li bajarên kurdan Walîtiya Herêma Awarte (OHAL) hate avakirin.
- 1993 – Partiya Keda Gel (HEP) hate girtin.
- 2002 – Di Pîrozkirinên Roja Bastilleyê de ji serokkomarê Fransayê Jacques Chirac re xwestin ku sûîqestek bikin lê bi ser neketin. Jacques Chirac jê filitî.
- 2003 – Hikûmeta Amerîkayê hebûna "Herêma 51'ê" qebûl kir. Tê gotin ku li wir UFO hebûn, paşê Amerîka li wir baregeha eskerî çêkiriye.
- 2007 – Vîn TV, kanela muzîka kurdî dest bi weşanê kir.
Jidayîkbûn
- 1913 – Gerald Ford, fermandar, parêzer û siyasetmedarê amerîkî, Serokdewleta Amerîkayê ya 38em
- 1918 – Ingmar Bergman, derhêner, hilberîner û senaryonîvîserê swêdî
Mirin
- 1954 – Jacinto Benavente, dramatîker û rojnamegerê spanî, xwediyê Xelata Nobelê