Ekainaren 28
data
Ekainaren 28a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita hemeretzigarren eguna da, 180garrena bisurteetan. 186 egun falta dira urtea amaitzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1965 – Oreitiako trenbide-pasagunean tren batek biscúter bat azpian harrapatu eta 6 hildako izan ziren.
- 1978 – ETAk Jose Mari Portell, La Gaceta del Norteko zutabegilea erail zuen Bilbon.
- 1980 – ETAk Justino Quindos López goardia zibil ohia eta beste bi zibil hil zituen Azkoitian.
- 1991 – Greenpeaceren bi zodiac zulatu zituen Santurtzin Espainiako armadak. Portuan zen Baltica isurkidun itsasontzia blokeatzera joan zen Greenpeace. Barakaldoko epaitegiak Baltica nola edo hala desblokeatzeko agindua igorri zuen. Talde ekologistako bost kide atxilotu zituzten.
- 2006 – Fernando Grande Marlaska epaileak Gorka Agirre EAJko kideari galdeketa egin zion, ustez ETAri ordainketak egiteagatik.
- 2008 – PSNren exekutiba nazionala aukeratu zuten. Roberto Jimenez idazkari nagusi aukeratu zuten %71,71eko babesarekin. Ondorioz, Elena Torres idazkariorde nagusia eta Roman Felones alderdiko presidente izango ziren.
- 2011 – Donostia 2016ko Europako Kultur Hiriburua: Donostia eta Poloniako Wrocław 2016ko Europako kultura hiriburu izendatu dituzte.[1]
Mundua
aldatu- 1854 – Leopoldo O'Donnell jeneralaren aldeko gudaroste matxino eta Espainiako Gobernuaren aldekoen arteko norgehiagokak 1854ko Espainiako Iraultza piztu zuen.
- 1914 – Franz Ferdinand Austriako artxidukea eta Sophie Chotek bere emaztea hil zituen serbiar gazte abertzale batek Sarajevon, Lehen Mundu Gerra eragingo zuenaren Uztaileko krisialdiaren hasiera markatuz.
- 1919 – Versaillesko Ituna sinatu zen, Lehen Mundu Gerra amaituz.
- 1967 – Israelek Ekialdeko Jerusalem bereganatu zuen.
- 2009 – Hondurasko armadak estatu-kolpea eman zuen. Manuel Zelaya presidentea atxilotu eta herrialdetik kanporatu zuen, Costa Rican askatuz.
- 2016 – Istanbulgo Atatürk nazioarteko aireportuan jazotako atentatuan gutxienez 36 hildako eta 120 zauritu egon ziren.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1956 – The King and I ("Erregea eta Ni") filma estreinatu zen, Walter Langek zuzendu eta Deborah Kerr, Yul Brynner, Rita Moreno, Martin Benson eta Rex Thompson aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1958 – The Vikings ("Bikingoak") filma estreinatu zen, Richard Fleischerek zuzendu eta Kirk Douglas, Tony Curtis, Janet Leigh eta Ernest Borgnine aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1978 – Heaven Can Wait ("Zeruak Itxaron Dezake") filma estreinatu zen, Warren Beatty eta Buck Henryk zuzendu eta Warren Beatty, Julie Christie, James Mason, Jack Warden, Charles Grodin eta Dyan Cannon aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1848 – León Guruciaga, arabar irakaslea, antzerkigilea, kazetaria eta poeta (h. 1919).
- 1859 – Leon Olalkiaga, gipuzkoar albaitaria (h. 1919).
- 1880 – Francisco Etxenike, Patxiko, nafar argazkilari, marrazkilari eta margolaria (h. 1948).
- 1909 – José Antonio Elola-Olaso, gipuzkoar politikari falangista, Argentinan (h. 1976).
- 1913 – Antonio Lasa, nafar klerigo eta dohatsua (h. 1936).
- 1921 – Jean Pierre Iratxet, nafar idazlea (h. 1991).
- 1922 – Maravillas Lamberto, Espainiako Gerra Zibilean eraildako nafar gaztetxoa (h. 1936).
- 1923 – Tomás Asiain, nafar musikagile eta militarra (h. 1989).
- 1929 – Antonio Ferraz, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1930 – Jose Luis Artetxe, Athleticeko futbolaria (h. 2016).
- 1933 – Antonio Igoa, euskal herritar futbolaria (h. 2015).
- 1936 –
- Ana Bereziartua, gipuzkoar politikaria (h. 2023).
- Gabriel Laiseka, bizkaitar kirolaria, belaren Flyng Dutchman klasean aditua.
- 1941 – Manex Pagola, euskal idazle, abeslari eta politikaria (h. 2018).
- 1951 – Daniel Ruiz-Bazán, Dani, Athleticeko bizkaitar futbolari ohia.
- 1969 – Ainhoa Basabe, bizkaitar politikaria.
- 1973 –
- Eduardo Aldán, bizkaitar umorista, aktore eta telebista aurkezlea.
- Alberto Berasategi, bilbotar tenislari ohia.
- 1974 – Unai Iturriaga, bizkaitar bertsolaria, euskal idazlea eta euskal abeslaria.
- 1975 - Egoitz Sukia, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1976 – Aitor Calle, bizkaitar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea.
- 1978 – Alaitz Muro, bizkaitar ipuin sortzailea eta kontalaria.
- 1985 – Leire Milikua, bizkaitar arkitektoa, agroekologia eta genero berdintasunean aditua.
- 1991 – Jon Gaztañaga, gipuzkoar futbolaria.
- 1993 - Olatz Retegi Rekalde, gipuzkoar gizarte antropologoa eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1994 – Juan del Campo Hernández, bizkaitar alpetar eskiatzailea.
- 1998 – Aitor Aranzabe, gipuzkoar futbolaria.
- 1999 – Aritz De Miguel, bizkaitar futbolaria.
- 2004 – Johaneko Louis-Jean, lapurtar futbolaria.
Mundua
aldatu- 751 – Karloman I.a, frankoen erregea (h. 771).
- 1444 – Karlota Ziprekoa, Zipreko erregina (h. 1487).
- 1476 – Paulo IV.a, Aita santua (h. 1559).
- 1491 – Henrike VIII.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (h. 1547).
- 1560 – Giovanni Paolo Lascaris, Maltako Ordenako 57. Printze eta Maisu Handia (h. 1657).
- 1577 – Peter Paul Rubens, belgikar margolaria (h. 1640).
- 1703 – John Wesley, ingeles teologoa, metodismoaren aitzindaria (h. 1791).
- 1712 – Jean-Jacques Rousseau, suitzar idazle eta pentsalaria (h. 1778).
- 1719 – Étienne François de Choiseul, frantziar politikaria (h. 1785).
- 1736 – Gottlieb Konrad Pfeffel, alemanezko alsaziar idazlea (h. 1809).
- 1808 – Cristina Trivulzio, Italiaren independentziaren alde egin zuen italiar aristokrata (h. 1871).
- 1818 – Angelo Secchi, italiar apaiz eta astronomoa (h. 1878).
- 1819 – Henri Harpignies, frantziar Barbizongo eskolako paisaien margolaria (h. 1916).
- 1831 – Joseph Joachim, hungariar musikagile eta biolin-jotzailea, bere garaiko biolin-jotzailerik onenetakoa (h. 1907).
- 1855 – Theodor Reuss, anglogermaniar esoterista, bereziki tantrismoan interestua (h. 1923).
- 1865 – Alice May Douglas, estatubatuar idazle, poeta eta argitaratzailea (h. 1943).
- 1867 – Luigi Pirandello, italiar idazlea, 1934an Literaturako Nobel Saria (h. 1936).
- 1873 –
- Vladimir Bontx-Bruievitx, errusiar boltxebikea (h. 1955).
- Alexis Carrel, frantziar kirurgialari eta fisiologoa, 1912ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1944).
- 1875 – Henri Léon Lebesgue, frantziar matematikaria (h. 1941).
- 1883 – Pierre Laval, Frantziako lehen ministroa (h. 1945).
- 1885 – Lola Membrives, argentinar-espainiar tonadilla-kantaria, sopranoa eta aktorea (h. 1969).
- 1886 – Hitoshi Imamura, japoniar jenerala (h. 1968).
- 1887 – Antonio Ugo, akromegaliaren ondorioz 2,25 metro garai izatera heldu zen alpetar erraldoi anaietako bat (h. 1914).
- 1891 – Carl Panzram, estatubatuar serie-hiltzailea (h. 1930).
- 1892 –
- E. H. Carr, britainiar historialari, diplomazialari eta kazetaria (h. 1982).
- Milunka Savić, serbiar heroia, gerra guztien historian kondekorazio gehien jaso dituen emakumea (h. 1973).
- 1900 – Leon Kruczkowski, poloniar idazlea (h. 1962).
- 1902 – Richard Rodgers, estatubatuar musikagilea (h. 1979).
- 1905 – Juan Manuel Díaz-Caneja, espainiar margolaria (h. 1988).
- 1906 – Maria Goeppert-Mayer, poloniar fisikaria, 1963ko Fisikako Nobel Saria (h. 1972).
- 1907 – Paul-Émile Victor, frantziar esploratzailea eta etnologoa (h. 1995).
- 1909 –
- Eric Ambler, ingeles idazle eta gidoigilea (h. 1998).
- Christophe Soglo, Beningo presidentea (h. 1983).
- 1912 – Carl Friedrich von Weizsäcker, alemaniar fisikari eta filosofoa (h. 2007).
- 1921 – P. V. Narasimha Rao, Indiako lehen ministroa (h. 2004).
- 1926 – Mel Brooks, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari, konposatzaile, komediagile, aktore eta gidoilaria.
- 1927 – Frank Sherwood Rowland, estatubatuar kimikaria, 1995eko Kimikako Nobel Saria (h. 2012).
- 1928 –
- John Stewart Bell, irlandar fisikaria (h. 1990).
- Hans Blix, suediar politikari eta diplomazialaria.
- 1930 –
- William C. Campbell, irlandar estatubatuar biologo eta parasitologoa, 2015eko Medikuntzako Nobel Saria.
- Itamar Franco, Brasilgo presidentea (h. 2011).
- 1932 – Pat Morita, japoniar jatorriko estatubatuar aktorea (h. 2005).
- 1934 – Georges Wolinski, frantziar marrazkilaria (h. 2015).
- 1935 – Marta Ferrusola i Lladós, kataluniar enpresaburua (h. 2024).
- 1937 – Juan Jose Saer, argentinar idazlea (h. 2005).
- 1940 –
- José Sanchis Sinisterra, espainiar antzerkigilea.
- Muhammad Yunus, bangladeshtar enpresaburu eta ekonomialaria, 2006ko Bakearen Nobel Saria.
- 1941 – Hisao Kami, japoniar futbolaria.
- 1942 – Chris Hani, hegoafrikar politikari eta ekintzailea (h. 1993).
- 1943 – Klaus von Klitzing, alemaniar fisikaria, 1985eko Fisikako Nobel Saria.
- 1944 – Sohrab Shahid-Saless, irandar zinema-zuzendaria (h. 1998).
- 1945 – Ken Buchanan, eskoziar boxeolaria (h. 2023).
- 1946 – David Duckham, ingeles errugbilaria (h. 2023).
- 1948 – Kathy Bates, estatubatuar aktorea.
- 1951 – Kazumi Takada, japoniar futbolaria (h. 2009).
- 1952 –
- Pietro Mennea, italiar atleta, zalutasun-probetan espezializatua (h. 2013).
- Jean-Christophe Rufin, frantziar mediku, idazle, politikari eta diplomatikoa.
- 1957 – Georgi Parvanov, Bulgariako presidentea.
- 1958 – Hervé Tullet, frantziar artista, antzerkigilea, ilustratzailea eta haur literaturako idazlea.
- 1964 – Mayumi Kaji, japoniar futbolari ohia.
- 1965 – Teté Delgado, espainiar aktore, abeslari eta telebista aurkezlea.
- 1966 –
- John Cusack, estatubatuar aktore, zinema ekoizle eta gidoigilea.
- Mary Stuart Masterson, estatubatuar aktorea.
- 1967 – Leona Aglukkaq, kanadar politikaria, Kanadan ministro izendatutako lehenengo emakume inuka.
- 1968 –
- Christine Balfa, Cajun musikako estatubatuar musikaria.
- Chayanne, puertorricar abeslari eta aktorea.
- Tanja Ribič, esloveniar abeslari eta aktorea.
- 1971 –
- Fabien Barthez, frantziar futbolari ohia.
- Elon Musk, hegoafrikar-kanadar-estatubatuar asmatzaile, ingeniari eta enpresaburua, SpaceX enpresaren sortzailea.
- 1973 – Airat Istxmouratov, errusiar-kanadar konpositore, orkestra-zuzendaria eta klarinetista.
- 1976 – Sheila Herrero, aragoitar patinatzailea.
- 1979 – Roberto Leal, espainiar erreportaria eta telebista aurkezlea.
- 1980 – Rodney White, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- 1985 – Ataru Nakamura, japoniar pop abeslari, abesti idazle eta aktorea.
- 1991 – Kevin De Bruyne, belgikar futbolaria.
- 1992 –
- Elaine Thompson-Herah, jamaikar atleta.
- Gemma Triay, espainiar padel-jokalaria.
- 1995 - Demi-Leigh Nel-Peters, hegoafrikar enpresaburua, alkatea eta modeloa, 2017ko Miss Unibertso.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1902 – Eusebio Gurrutxaga, gipuzkoar industrialari, enpresaburu eta politikaria (j. 1827).
- 1964 – Ramon Usanditzaga, gipuzkoar musikagile eta musikaria (j. 1889).
- 1978 – José María Portell, bizkaitar kazetaria, ETAk eraila (j. 1933).
- 1982 – Jose Saenz Garmendia, Pepe Andoain, gipuzkoar musikagile herritarra, irakasle eta musikaria (j. 1905).
- 1999 – Sara Soto, bizkaitar musikagilea (j. 1941).
- 2008 – Iñaki Alustiza Izagirre, bizkaitar futbolaria (j. 1931).
- 2018 –
- Patxi Ezkiaga, gipuzkoar idazlea eta La Salleko anaia (j. 1943).
- Bautista Madariaga, nafar bertsolaria (j. 1926).
- 2020 – Zuriñe del Cerro, bizkaitar feminista aitzindaria (j. 1956).
- 2023 – Roman Emery, gipuzkoar futbolaria (j. 1931).
- 2024 – Txema Blasco, arabar aktorea (j. 1941).
Mundua
aldatu- 548 – Teodora, bizantziar enperatriza.
- 683 – Leon II.a, Aita santua.
- 767 – Paulo I.a, Aita santua.
- 928 – Luis III.a Itsua, Proventzako eta Italiako erregea eta mendebaleko enperadorea.
- 1119 – Roger Salernokoa, Antiokiako printzea.
- 1598 – Abraham Ortelius, Brabanteko kartografo, geografo eta kosmografoa (j. 1527).
- 1607 – Domenico Fontana, suitzar jatorriko arkitekto eta hirigilea (j. 1543).
- 1650 – Jean Rotrou, frantziar poeta (j. 1609).
- 1757 – Sofia Dorotea Hannoverkoa, Prusiako Erresumako erregina ezkontidea (j. 1687).
- 1836 – James Madison, Ameriketako Estatu Batuetako 4. Presidentea (j. 1751).
- 1855 – Fitzroy Somerset, ingeles militarra eta diplomatikoa (j. 1788).
- 1858 – Jane Marcet, zientzia liburuen idazle eraberritzaile ingelesa (j. 1769).
- 1881 – Jules Dufaure, Frantziako lehen ministroa (j. 1798).
- 1889 – Maria Mitchell, estatubatuar astronomoa (j. 1818).
- 1892 – Harry Atkinson, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1831).
- 1914 –
- Franz Ferdinand Austriakoa, Austria-Hungariako artxidukea (j. 1863).
- Sophie Chotek, Franz Ferdinand Austriakoaren emaztea (j. 1868).
- 1922 – Velimir Khlebnikov, errusiar olerkari eta antzerkigilea, Errusiar futurismoaren kide garrantzitsua (j. 1885).
- 1930 – Juan Antonio Benlliure, espainiar margolaria (j. 1859).
- 1936 – Alexander Berkman, lituaniar ekintzaile eta idazle politiko anarkista (j. 1870).
- 1940 – Italo Balbo, italiar politikari faxista eta mariskala (j. 1896).
- 1942 – Janka Kupala, bielorrusiar olerkaria eta idazlea (j. 1882).
- 1947 – Stanislav Kostka Neumann, txekiar idazle, olerkari, kazetari eta literatura-kritikaria (j. 1875).
- 1950 – Makarios II.a, Zipreko artzapezpikua (j. 1870).
- 1960 – Jaume Vicens i Vives, kataluniar historialaria eta historialarien maisua (j. 1910).
- 1966 – Mehmet Fuad Koprülü, turkiar historialari eta politikaria (j. 1890).
- 1972 – Prasanta Chandra Mahalanobis, indiar estatistikaria (j. 1893).
- 1974 –
- Vannevar Bush, estatubatuar ingeniaria (j. 1890).
- María de la O Lejárraga, María Martínez Sierra, espainiar idazle eta feminista (j. 1874).
- 1975 – Ofelia Rodríguez Acosta, kubatar idazle, kazetari, feminista eta ekintzailea (j. 1902).
- 1978 – Clifford Dupont, Rhodesiako lehendabiziko presidentea (j. 1905).
- 1981 – Terry Fox, kanadar kirolaria eta minbiziaren ikerketa-ekintzailea (j. 1958).
- 1984 – Claude Chevalley, frantziar matematikaria (j. 1909).
- 1989 – Joris Ivens, herbehereetar film-zuzendaria (j. 1898).
- 1992 – Mikhail Tal, letoniar xake-jokalaria, xakearen historian izan den jokalari argi eta intuitiboenetako bat (j. 1936).
- 1993 – Boris Christoff, bulgariar opera abeslaria, XX. mendeko baxurik onenetakoa (j. 1914).
- 1995 –
- Mercedes Ballesteros, espainiar idazlea (j. 1913).
- Francisco Grande Covián, espainiar medikua (j. 1909).
- 2001 – Mortimer Jerome Adler, estatubatuar filosofoa (j. 1902).
- 2007 – Kiichi Miyazawa, Japoniarko lehen ministroa (j. 1919).
- 2009 – Billy Mays, estatubatuar telebista aurkezlea, infokomertzialak egiteagatik ospetsua (j. 1958).
- 2012 – Robert Sabatier, frantziar idazlea (j. 1923).
- 2018 –
- Harlan Ellison, estatubatuar idazlea (j. 1934).
- Christine Nöstlinger, austriar idazlea, batez ere Haur eta Gazte Literaturan ezaguna (j. 1936).
- 2020 – Silvia Lazarte, nekazaritza boliviarreko buruzagi eta Kitxua jatorriko politikaria (j. 1964).
- 2024 – Mohamed Osman Jawari, Somaliako bitarteko presidentea (j. 1945).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- LGBT Harrotasunaren Nazioarteko Eguna.
- Sehaska egutegiko izendegia: Aiala, Jaitz, Janitz eta Nibia/Nibya.
Erreferentziak
aldatuKanpo estekak
aldatu